Homoseksualizm

Pojęcie homoseksualizmu pojawiło się w języku angielskim jako neologizm w 1869 r. Do 1885 r. prawo brytyjskie nie zajmowało się tą kwestią, która jednak dojrzewała podskórnie i wkrótce eksplodowała serią afer i towarzyskich skandali. Prawo ścigało jednak uprawiających sodomię. Od 1800 do 1861 r., gdy zniesiono karę śmierci za sodomię, zdążono powiesić za jej uprawianie 80 osób.

Nie dostrzegano natomiast i praktycznie nie widziano zagrożenia w homoseksualizmie kobiet, zwłaszcza z tzw. towarzystwa. Kobiety w społeczeństwie wiktoriańskim były traktowane jako bierny przedmiot seksualnej aktywności mężczyzn, gdy więc okazywały intensywniejsze uczucia wobec siebie, najczęściej nie znajdowano w tym nic specjalnie zdrożnego, a przede wszystkim nic zagrażającego dominacji roli mężczyzn. Stąd przypatrywano się lesbijkom bardziej z pobłażaniem niż ze zgorszeniem.

Inaczej miała się sprawa z homoseksualizmem męskim. Odkryty u osoby publicznej, kompromitował ją, udowodniony wojskowemu powodował usunięcie z armii bez względu na rangę. O liberalizację tego nastawienia upominał się Jeremy Bentham. Tymczasem rozwijał się podziemny światek prostytucji męskiej, do której wciągano chłopców świadczących usługi pedofilom. Pojawiła się literatura o tematyce homoseksualnej. Pierwsza anonimowa powieść tego typu ukazała się w 1881 r. i nosiła tytuł The Sins of the Cities of the Plain, or the Recollections of a Mary-Ann. With Short Essays on Sodomy and Tribadism (Grzechy miast na nizinach albo wspomnienia Marii-Anny z krótkimi esejami o sodomii i trybadyzmie, tj. o odmianie stosunków homoseksualnych kobiet naśladujących stosunki heteroseksualne).

Homoseksualiści, korzystając ze swobody druku, otwarcie upominali się o swoje prawa. W 1883 r. John Addington Symmonds w rozprawce A Problem in Greek Ethics (Problem greckiej etyki) odwołał się do homoseksualizmu starożytnych, naturalnego i nieusuwalnego z ludzkiej rzeczywistości i domagającego się również dzisiaj tolerancji. W 1891 r. opublikował pracę sugerującą już bez antycznych aluzji podobne zasady moralne jako dopuszczalne współcześnie (A Problem in Modern Ethics). Tymczasem Parlament, zaniepokojony narastaniem napięcia wokół kwestii homoseksualizmu, uchwalił w 1885 r. poprawkę do Criminal Law, w której uznał stosunek między mężczyznami za przestępstwo podlegające karze więzienia. W 1889 r. policja odkryła przy Cleveland Street w Londynie dom publiczny dla homoseksualistów. Opis podziemia homoseksualnego, ale także transwestytycznego znalazł się w wydanej ok.1890 r. na poły pornograficznej, anonimowej powieści Teleny. Jej współautorstwo przypisuje się niekiedy Oscarowi Fingalowi O’Flaherty Wilde’owi, pisarzowi pochodzenia irlandzkiego, który stał się bohaterem najgłośniejszej afery homoseksualnej ery wiktoriańskiej w 1895 r.

U szczytu swego literackiego powodzenia Wilde poznał lorda Alfreda Douglasa, syna reformatora boksu Johna Sholto Douglasa markiza de Queensbury. Markiz oskarżył publicznie Wilde’a o stosunki homoseksualne z jego synem, czemu Wilde publicznie zaprzeczył i skierował sprawę do sądu. Tymczasem sąd, opierając się na poprawce do Criminal Act z 1885 r., skazał Wilde’a na 2 lata więzienia, które odsiedział w Reading (1895-97). Pobyt w więzieniu spowodował załamanie psychiczne i przyspieszył śmierć pisarza, krótko po uwolnieniu. Zdążył co prawda napisać jeszcze 2 teksty, mające duże znaczenie dla zrozumienia jego życia i twórczości. Pierwszy to sławny list do Douglasa–De profundis, nawiązujący do pierwszych słów Psalmu 130 („Z otchłani nawołuję ku Tobie, Panie”). List, napisany w 1897 r., doczekał się pełnej publikacji dopiero w 1962. Wyrażał głębokie upokorzenie i skrajny ból psychiczny, jakich zaznał Wilde w więzieniu. Drugi utwór to Ballada o więzieniu w Reading (The Ballad of Reading Gaol, 1898).

Przypadek Wilde’a wywołał nie tylko skandal publiczny, ale skłonił lekarzy i psychiatrów do zajęcia się problemem homoseksualizmu nie tylko w kategoriach moralności. Siedmiotomowa praca lekarza Havelocka Ellisa, zatytułowana łącznie Studies in the Psychology of Sex (1897-1928), ukazała to zjawisko jako złożony problem psychobiologiczny. Wywołała ostre kontrowersje, ale jako pierwsza utorowała drogę do pełniejszej naukowej analizy zjawiska. Havelock wprowadził m.in. pojęcie seksualnej odmienności–sexual inversion.