Fragmenty książki Starożytny Egipt

STOLARSTWO

Najstarsze znalezione w Egipcie przedmioty drewniane pochodzą z Okresu Predynastycznego, ale zanim w Okresie Wczesnodynastycznym pojawiły się narzędzia miedziane, nie było możliwe wykonywanie wyrobów stolarskich wysokiej jakości. W Muzeum Brytyjskim są eksponowane narzędzia ciesielskie, w większości znalezione razem w plecionym koszu w grobie w Tebach z czasów Nowego Państwa. Do wstępnej obróbki – nadania kłodzie drewna odpowiedniej długości – używano siekier do przycinania i rozłupywania drewna, a także pił, począwszy od Okresu Wczesnodynastycznego. W piłach używanych przez Egipcjan tnąca krawędź ich zębów była skierowana ku rączce narzędzia, toteż piłowanie było możliwe tylko podczas pociągania piłą przez cieślę do siebie. Najbardziej wydajnym sposobem posługiwania się takim narzędziem było cięcie w pionie, w góry na dół, ze szpicem piły skierowanym ku górze. Małe kawałki łatwe do obróbki, przytrzymywano w pionie ręką, cięższe – przywiązywano do słupa wbitego w ziemię. Wiązanie dokręcano mocno za pomocą kija obciążonego ciężkim kamieniem, co działało jak opaska uciskowa. W takiej sytuacji piłą można było pracować obiema rękami w pozycji stojącej. Aby zapobiec zaciskaniu się drewna na pile, w wyciętą szczelinę wkładano mały klin; w miarę jak cieśla ciął coraz niżej, musiał od czasu do czasu przesuwać piłowane drewno w górę pionowego słupa. Do nadawania drewnianym elementom odpowiedniego kształtu oraz wygładzania ich powierzchni służyły siekiery różnych wielkości. Złącza stolarskie wycinano dłutami; było bardzo wiele ich rodzajów, różniących się wielkością oraz kształtem krawędzi tnących. W dłuta uderzano drewnianymi pobijakami; nie używano młotków dzisiejszego typu, czyli z metalowym obuchem. Otwory w drewnie robiono albo metalowymi przebijakami z drewnianym trzonkiem, albo wiercono je świdrem obracanym za pomocą łuku [świdrem smyczkowym]. W tym celu metalowe wiertło świdra ustawiano pionowo na wierconym drewnie; górny, tępy koniec wiertła obracał się w połówce skorupy orzecha palmy dum; od góry skorupę trzymano dłonią. Wiertło wprawiano w ruch, szybko sunąc po nim w poziomie cięciwą łuku (jakby „piłując”). Do ważnych elementów wyposażenia stolarza należały też butla z oliwą i kamienna osełka. Strug był narzędziem nieznanym w starożytnym Egipcie, toteż powierzchnię drewnianego przedmiotu wygładzano, stosując siekierę oraz kawałek piaskowca służący do polerowania. Nie istnieją jednoznaczne dowody, by przed okresem panowania rzymskiego Egipcjanie posługiwali się tokarką. Okrągłe zakończenia oraz nogi mebli formowano ręcznie i na oko; do sprawdzania dokładności wykonywanych prac można było posłużyć się kątownicą, poziomnicą i pionem.

Za pomocą wymienionych narzędzi i dzięki wspaniałym umiejętnościom w zakresie obróbki drewna egipscy stolarze potrafili konstruować mocne drewniane skrzynie, trumny i meble. Drewno cięto starannie na odpowiednią długość i mocno łączono dyblami (w tak zwany jaskółczy ogon) oraz klamrami; rogi mocowano różnymi rodzajami połączeń kątowych, poszczególne elementy łączono na czopy, a czasami mocowano skórzanymi rzemieniami. Do zbijania trumien używano drewnianych kołków; małe kołki z drewna lub kości słoniowej i sztyfty z miedzi lub złota służyły do mocowania inkrustacji z fajansu lub kości słoniowej. Do mocowania inkrustacji używano też kleju, prawdopodobnie już w Okresie Wczesnodynastycznym, ale na szerszą skalę dopiero od czasów Nowego Państwa. O szybkim rozwoju stolarstwa świadczy odkrycie dokonane w podziemnej galerii pod piramidą schodkową Dżesera, gdzie znaleziono kawałek sześciowarstwowej drewnianej płyty; poszczególne warstwy zrobiono z różnych rodzajów drewna i połączono bolcami. Z kolei na meblach z czasów XVIII dynastii niekiedy znajduje się okleina.

Ogólny wygląd i konstrukcja egipskich skrzyń i kufrów zasadniczo nie zmieniały się przez stulecia. Typowymi wyrobami pochodzącymi z okresu Nowego Państwa są: skrzynia z hebanu inkrustowana barwioną i niebarwioną kością słoniową oraz płytkami fajansowymi, płytka drewniana szkatułka z Achmim, a także kufer z drewna sykomory, należący do pewnego kapitana statku. Wzory znajdującego się na nich zdobnictwa odwołują się zazwyczaj do kształtu hieroglifów mających znaczenie amuletów lub powtarzają typowe motywy roślinne i geometryczne. Wszystkie wymienione obiekty mają zdejmowane pokrywy; w czasach XVIII dynastii pojawiają się także wieka na zawiasach. Przed Okresem Rzymskim nie znano jeszcze metalowych zamków i kluczy. Znajdowane są sarkofagi z wiekiem zamkniętym na stałe za pomocą skomplikowanego systemu zapadek. Niekiedy skrzynie były tak konstruowane, aby umożliwić przymocowanie pokrywy i uchronić zawartość przed wysypaniem się w razie uderzenia lub upuszczenia. A jedynym sposobem zabezpieczenia zawartości skrzyni przed podkradaniem było przymocowanie do wieka i do boku skrzyni wystających gałek, które następnie mogły zostać opieczętowane bryłką mułu z wyciśniętą pieczęcią.

Drewniane meble widać w scenach przedstawianych na ścianach grobowców, począwszy od Starego Państwa, ale sprzed okresu Nowego Państwa przetrwało do naszych czasów niewiele sprzętów. Egipskie domy były prawdopodobnie zawsze skąpo umeblowane; w pomieszczeniach znajdowały się niskie podesty z cegły mulowej, przykryte poduszkami. Do podstawowych sprzętów należały krzesła, stołki, stoły i stojaki na dzbany. Konstrukcja niektórych lekkich, ażurowych wiklinowych stołków oraz stojaków wyraźnie wywodziła się ze wzorów ich predynastycznych poprzedników, wykonywanych z trzciny i sitowia. Stołki mogły mieć trzy nogi (używane przez rzemieślników podczas pracy) lub cztery. W czasach Nowego Państwa szczególną popularnością cieszył się typ stołka składanego, jego dwie pary skrzyżowanych nóg były połączone ze sobą trzpieniem (osią) w połowie wysokości mebla. Zakończenia nóg stołka miały rzeźbione wizerunki głów kaczek i były inkrustowane kością słoniową oraz hebanem. Siedzisko mebla wykonywano ze skóry, którą naciągano na dwie wygięte drewniane poprzeczki. Starożytne egipskie krzesła są zazwyczaj niskie; ich siedzisko, zrobione z plecionki ze sznura, znajdowało się generalnie nie wyżej niż 25 cm nad podłogą. Nogi rzeźbiono zwykle w kształcie łap lwa lub kopyt byka (ta druga wersja po okresie Nowego Państwa pojawia się rzadko); oparcia są wysokie i proste, często zdobione ażurowymi wzorami amuletów i przedstawieniami boga Besa. Jeden z egzemplarzy znajdujących się w Muzeum Brytyjskim ma oparcie z małymi wkładkami z kości słoniowej w kształcie czterech łodyg i kwiatów lotosu. Inne krzesło jest wyższe i ma proste, nierzeźbione nogi oraz pochyłe oparcie. Z kolei niski stół, wsparty na trzech rozstawionych skośnie nogach, ma na płaskim blacie namalowany wizerunek bogini Renenutet pod postacią węża przed stołem ofiarnym; inskrypcja zawiera konwencjonalną formułę ofiary pogrzebowej dla osoby o imieniu Paperpa, z której grobu stół niewątpliwie pochodzi.

Egipcjanin mógł też mieć łoże z plecionki w drewnianej ramie, niekiedy zakończone krótką pionową ścianką od strony stóp. Pięknie rzeźbione fragmenty łoża, pokrytego srebrną i złotą dekoracją, pochodzą zapewne z królewskiego grobu w Tebach. Zamiast poduszek, których stosowanie nie byłoby zbyt wygodne podczas gorących egipskich nocy, łóżka były zaopatrzone w podgłówki, najczęściej wykonywane z drewna. Składają się one ze starannie wyrzeźbionego elementu o kształcie półksiężyca, na którym opierano tył głowy, wspartego na drewnianym postumencie; znajdowano także egzemplarze bardziej wymyślne, na przykład podgłówek przypominający przykucniętego zająca. Na podgłówkach mogło być wyryte imię i tytuł właściciela, zapewne także modlitwa o dobry nocny spoczynek. Na podstawach egzemplarzy przeznaczonych do wyposażenia grobowego, a nie do codziennego użytku, mogły znajdować się wyryte do wyposażenia grobowego, a nie do codziennego użytku, mogły znajdować się wyryte rozdziały z Księgi Umarłych.

Wróć do czytelni

Starożytny Egipt

Starożytny Egipt Książka przedstawia sztukę i architekturę starożytnego Egiptu, wierzenia religijne, pismo, język, zwyczaje przy chowaniu zmarłych i balsamowaniu, geografię, klimat, życie społeczne i ekonomiczne.

PROMOCJE TYGODNIA (do 15 grudnia) RSS - promocje tygodnia

Biochemia

Najnowsze informacje z biochemii w ujęciu fizjologicznym w nowym podręczniku opracowanym przez zespół tych samych autorów, co popularna "Biochemia" Stryera.

Copyright © 1997-2024 Wydawnictwo Naukowe PWN SA
infolinia: 0 801 33 33 88