BAKUFU

[chiń. < jap., ‘rząd pod namiotem’], japońska feudalna administracja wojskowa. Termin przyjęty z Chin, gdzie funkcjonował w znaczeniu polowej kwatery głównodowodzącego armią. W Japonii od XII wieku odnosił się do kwatery głównej przybocznej straży cesarskiej (konoefu). W 1190 roku Minamoto Yoritomo został mianowany dowódcą konoefu. Jego służbową rezydencję nazywano bakufu. W 1192 roku uzyskał nominację na shõguna, co zapoczątkowało nową formę rządów zdominowanych przez wojowników. Od tego czasu termin „bakufu” zaczął być stosowany w znaczeniu zarówno siedziby władzy, jak i całej struktury politycznej nowego ustroju. W tym sensie może być uznany za równoznaczny z shõgunatem. Siedzibą Yoritomo była Kamakura – okres 1192-1333 jest zwany Kamakura-bakufu. Po krótkim okresie (zwanym restauracją cesarską Kemmu) władzę przechwycił wojownik Ashikaga Takauji, który w 1336 roku uzyskał uprawnienia shõguna i stał się założycielem nowego shõgunatu, zwanego Muromachi-bakufu (lub Ashikaga-bakufu). Siedzibą bakufu stała się dzielnica Muromachi w Kioto. Władza Ashikagów nominalnie trwała do 1573 roku i zakończyła się po wygnaniu z Kioto 15. shõguna Yoshiakiego. W rzeczywistości – po krótkim okresie rozkwitu na przełomie XIV i XV wieku – władza rodu stopniowo słabła i nie ogarniała całego rozdzieranego waśniami i wojnami domowymi kraju. Mimo to okres Muromachii zaznaczył się wielkimi osiągnięciami w dziedzinie kultury. Ostatni shõgunat, zwany Edo-bakufu (od siedziby) bądź Tokugawa-bakufu (od nazwiska shõgunów), jest datowany od 1600 roku, kiedy Tokugawa Ieyasu wygrał bitwę pod Sekigaharą i zdobył hegemonię, lub od 1603 roku, gdy został shõgunem. Cechą charakterystyczną Edo-bakufu jest struktura bakuhan – kontrola nad całym krajem przez rząd w Edo (baku) oraz autonomiczny zarząd w poszczególnych księstwach feudalnych (han). Surowość reżimu i prawnie ustalona stratyfikacja społeczna przyniosły Japonii ponad 2 wieki pokoju i stworzyły warunki do rozkwitu wielu typowo japońskich dziedzin sztuki i rzemiosła artystycznego (m.in.: malarstwo ukiyo-e, drzeworyt barwny, teatr kabuki, laka) oraz sprzyjały rozwojowi nauki. Po 1640 roku Japonia odcięła się od kontaktów ze światem. Po wizytach amerykańskiej flotylli pod dowództwem M. Perry’ego (1853 i 1854) społeczeństwo podzieliło się na zwolenników i przeciwników obalenia Edo-bakufu. Po wielu krwawych incydentach i walkach ostatni shõgun, Yoshinobu, w 1867 roku złożył rezygnację z urzędu, zamykając w ten sposób okres Edo-bakufu. W 1868 roku doszło do przewrotu i faktycznym władcą została cesarz Meiji.